De naderende rand van het Ravijn voor de gemeente: bezuiniging van miljoenen
Het Ravijnjaar 2026? Het is het woord dat de gemeente Het Hogeland minimaal 9 miljoen gaat kosten en maximaal op 17 miljoen uitkomt, zo schat wethouder Eltjo Dijkhuis, de wethouder van financiën. Het Ravijnjaar is niets nieuws, drie jaar geleden kondigde de regering een verandering aan van de manier waarop het geldt voor de gemeenten verdeeld wordt. Gemeentebesturen gingen rekenen en zagen voor een deel dat de ravijnregeling gunstig uitpakt voor een deel van de gemeenten, voor kleinere gemeenten zeer nadelige gevolgen heeft. Voor Het Hogeland, dus. Overleggen, lobbyen, beïnvloeden door allerlei clubs, het mocht niet baten. Op Prinsjesdag in september, bleek dat het jaar van het financieel ravijn gewoon doorgaat.
Om de orde van grootte aan je geven: Het Hogeland geeft dit jaar 220 miljoen uit. Hiervan gaat een derde op aan het geheel van sociale voorzieningen. Zo’n 53 miljoen aan de gemeente zelf, huisvesting, personeel, apparaten, sociale werkplaats Ability, het innen van de OZB enzovoorts. Om de gedachten te bepalen: er werken 64 ambtenaren op de drie gemeentehuizen, omgerekend naar voltijdse banen. En dan nog de uitgaven, voor groenonderhoud, bibliotheken, subsidies voor van alles en nog wat, straatonderhoud, de versterkingsoperatie.
Hoe ga je hier in snijden? Wethouder Dijkhuis: “Voor de duidelijkheid, we zijn nu een financieel gezonder gemeente. Het voorzieningen peil is goed. De lasten voor de inwoners zijn redelijk. Je kunt de kaasschaaf gebruiken en overal 10 procent van af halen en dan ben je klaar, op papier. Voor het sociaal domein kan dat niet, dat is een open regeling en als meer mensen daar een beroep op doen, moet je meer leveren. De kaasschaaf is beleidsarm, je kunt er vrijwel niets mee ontwikkelen als gemeente. Je kunt ook knabbelen, alles doorvlooien en hier wat af, daar wat meer af. Dan kom je in de onwerkbare situatie dat je ieder jaar tot op de laatste snik de begroting moet dicht fietsen.”
Het college heeft de raad een plan gestuurd voor hoe het de problemen van de dreigende tekorten wil aanpakken. Ten eerste, het gemeentebestuur gaat onderzoeken hoe de eigen organisatie efficiënter en doelmatiger kan werken. “De organisatie staat er goed voor vier jaar na de fusie van de vier gemeenten. En er komt van alles op ons af. De energietransitie, de verdere ontwikkeling van de Eemshaven, de woningbouw, het herstel van de aardbevingsschade, Daar krijgen we op tijdelijke basis geld voor maar daar heb je personeel voor nodig. Je kunt dergelijke activiteiten niet zomaar even aan de organisatie vastplakken. Er komt geld uit Nij Begin, om wat te noemen, hoe kun je dat gebruiken om ook de efficiëntie van ons zelf te versterken,” zegt Paul van Vlisteren, gemeentesecretaris. “Tegelijk moet je goed werkgever blijven en mensen vasthouden en ook nog eens de loonsverhogingen van de CAO waarmaken. We gaan de hele organisatie onder de loep nemen om te bezien hoe we efficiënter kunnen werken, kunnen we wat we willen doelmatiger doen zonder de lucht er uit te persen.”
Dijkhuis geeft een voorbeeld. “We willen dat de scholen een eigen bibliotheek hebben. Dat project loopt nu en betalen we zelf. Bibliotheek in de school is een project dat heel goed is onder te brengen bij Nij Begin. Dat heeft zijn grenzen want je kunt niet de wettelijke kerntaken van de gemeente financieren met dergelijk geld.”
Ten tweede, het gemeentebestuur gaat een uitgaven perspectief voor de langere termijn opstellen. Er zijn grote investeringen nodig, zoals de bouw van een nieuw gemeentehuis, de huisvesting van Ability, de huisvesting van de dienst groenvoorzieningen. Alles wordt bekeken zodat de gemeenteraad inzicht krijgt in de risico’s op korte termijn en de lange termijn. “We weten dat de investering in de verdere ontwikkeling van de Eemshaven ons geld gaat opleveren aan OZB, maar voor die investering staat nog geen euro in de begroting. Dergelijke zaken worden onderzocht. Er zijn grenzen aan bezuinigingen en we willen dat niet alleen de financiële kant ervan duidelijk is, maar ook de gevolgen voor de samenleving. Stel je bezuinigt op sportvoorzieningen. Dat kan gevolgen hebben voor het streven naar verbetering van de gezondheid van de inwoners. Er zijn taken die we moeten uitvoeren, maar moet dat op het huidige niveau? Er zijn taken die beïnvloedbaar zijn. Moeten we daar mee stoppen, of verminderen, handhaven? Wat doen we met geplande investeringen? Stoppen of handhaven?”
De politieke kant van het Ravijn is de verhouding tussen B&W en de gemeenteraad. Dijkhuis: “We willen de gemeenteraad meenemen in de afwegingen die we maken. De raad stelt de begroting vast en het is daarom wenselijk dat de raadsleden duidelijk zien welke keuzes er gemaakt kunnen worden en wat daar de gevolgen van zijn. Ik noem maar wat, de verhoging van de OZB om extra geld binnen te halen. Eén procent OZB-verhoging levert 3 ton op. Het is goed om te weten dat dit geen zoden aan de dijk zet. Over twee jaar zijn er weer verkiezingen. Het is dan niet zo netjes om het nieuwe College van B&W en de nieuwe raad op te zadelen met financiële problemen die wij hebben laten ontstaan. En aan de andere kant willen we als B&W niet over het graf heen regeren door verplichtingen aan te gaan die de nieuwe raad en College klemzetten.”
Berto Merx